Nużyca u psa- objawy i leczenie

Spis treści: Czym są nużeńce? Co to jest nużyca? Przyczyny nużycy Jak dochodzi do zarażenia nużycą u psa? Nużyca u psa- rodzaje i objawy Postać miejscowa nużycy Postać uogólniona nużycy. Diagnozowanie nużycy u psa Leczenie nużycy u psa

Na skórze każdego zwierzęcia, także psa bytują liczne organizmy. Należą do nich też nużeńce. Mogą przyczynić się do rozwoju choroby zwanej nużycą. Co przyczynia się do rozwoju choroby? Jakie mogą być jej objawy? Jak ją rozpoznać i leczyć? Zapoznaj się z poniższymi informacjami.

Czym są nużeńce?

Nużeniec to pajęczak należący do roztoczy. Jest ich bardzo wiele gatunków. Niektóre spotykamy też u człowieka. Należą do nich Demodex follikulorum i Demodex brevis. Żyją w mieszkach włosowych rzęs. U psów występują inne gatunki nużeńców. Są to Demodex canis, Demodex cornei, Demodex injai. Demodex cornei żeruje w warstwie rogowej naskórka psa. Demodex injai zasiedla gruczoły łojowe a Demodex canis bytuje w mieszkach włosowych i gruczołach łojowych. Najczęściej spotykany jest Demodex canis, czyli nużeniec psi. Długość ciała wynosi 0,25- 0,3 mm, a szerokość 0,04 mm. U wszystkich nużeńców głowa jest zrośnięta z tułowiem tworząc malutki głowotułów. Znajduje się na nim 4 pary odnóży. Odwłok cygarowato wydłużony z poprzecznym prążkowaniem. 

Cykl rozwojowy nużeńców trwa około 3 tygodni. Do zapłodnienia dochodzi  na powierzchni skóry psa. Samce giną po zapłodnieniu a samice po złożeniu jaj. Jaja złożone zostają w mieszkach włosowych. Jedna samica skład około 25 jaj. Z nich wykluwają się larwy, żerują oczywiście w mieszkach włosowych. Larwy przekształcają się w nimfy, które wędrują po skórze psa szukając wolnych mieszków włosowych do zasiedlenia. W nich nimfy przekształcają się w formy ostateczne. Wkrótce osiągają  dojrzałość płciową i cykl się powtarza. Wszystkie gatunki nużeńców bytujące na ciele psa są komensalami. Oznacza to, że nie powodują problemów zdrowotnych u psa. Odżywiają się złuszczającymi się  komórkami nabłonka pokrywającymi skórę i łojem wydzielanym przez gruczoły łojowe psa. Inaczej mówiąc nużeńce odnoszą korzyści  a dla psa ich obecność nie jest uciążliwa. Sprawny układ odpornościowy psa utrzymuje na określonym poziomie liczebność nużeńców.  Może jednak zdarzyć się inaczej i przy obniżonej efektywności układu odpornościowego psa nużeńce stają się pasożytami. Oznacza to, że ich żerowanie w skórze psa przyczynić się może się do rozwoju choroby,

Co to jest nużyca u psa?

Nużyca nazywana jest inaczej demodekozą. Jest skutkiem nadmiernej liczebności nużeńców u zwierzęcia. Ma to miejsce wówczas, kiedy układ odpornościowy nie jest w stanie kontrolować liczebności nużeńców bytujących w skórze psa. 

Przyczyny choroby

• U niektórych ras psów są uwarunkowane genetycznie predyspozycje do zwiększonego namnażania się nużeńców. Jest wynikiem specyfiki działania ich układu odpornościowego. Są to takie rasy jak: boston terriery, jack russel terriery, yorkshire terriery, west highland white terriery, dogi, boksery, cavalier king charles spaniele. Również rasy brachycefaliczne- shih tzu, mopsy, buldożki francuskie mogą mieć uwarunkowania genetyczne do nużycy.
• Niedobór odporności organizmu. Przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być różne:

1. Może wynikać z nierozwiniętego jeszcze układu odporności u młodych szczeniąt.
2. U starszych zwierząt do immunosupresji dojść może w wyniku innych chorób trapiących organizm psa. Mogą to być choroby hormonalne np. niedoczynność tarczycy, nadczynność kory nadnerczy. Inne choroby sprzyjające obniżeniu odporności zwierząt to cukrzyca, nowotwory.
3. Również w przypadku długotrwałego leczenia glikokortykosteroidami lub w przebiegu chemioterapii może dojść do obniżenia odporności psa.
4. Długotrwały lub silny stres obniża odporność organizmu. Czynniki stresogenne u zwierząt mogą być różne np. zabieg chirurgiczny u psa, zmiana miejsca pobytu, utrata opiekuna.
5. Pewne stany fizjologiczne np. ruja, ciąża, niedożywienie.

Jak dochodzi do zarażenia nużycą u psa?

Nużyca u psa nie jest chorobą zaraźliwą. Nie dochodzi do przeniesienia nużeńców między dorosłymi zwierzętami. Przeniesienie nużeńców może nastąpić tylko między suką i szczeniętami. W ciągu pierwszych 72 godzin życia szczeniąt nużeńce matki mogą zasiedlić skórę szczenięcia. Jest to możliwe z powodu bardzo bliskiego kontaktu fizycznego między matką a szczeniętami. Może to mieć miejsce podczas lizania szczeniąt przez sukę i ich karmienia. To, że nużeńce zasiedliły skórę szczeniaka nie powoduje ich choroby. Dopiero w przypadku obniżenia odporności u tych zwierząt może rozwinąć się nużyca u psa.

Nużyca u psa- rodzaje i objawy

W przypadku obniżenia odporności u psów może pojawić się nadmierna ilość pasożytów. Pojawiają się wtedy objawy kliniczne choroby. Objawy są bardzo zróżnicowane. Najczęściej są to  wypadanie sierści, rumień skóry, łuszczenie naskórka. Oprócz tego może występować hiperpigmentacja skóry w obrębie zmian, przetłuszczanie skóry oraz świąd. Nużyca u psa może przybrać postać miejscową lub uogólnioną.

Postać miejscowa nużycy

Postać miejscowa występuje częściej u młodych psów w wieku 3- 6 miesięcy. W przypadku dorosłych psów występuje bardzo rzadko. Rzadko też się zdarza, aby postać miejscowa nużycy u psa przeszła w postać uogólnioną. W przypadku nużycy miejscowej u psa pojawiają się nieliczne plackowate wyłysienia o niewielkiej średnicy. Zmiany skóry spowodowane pasożytami mogą być zaczerwienione, a w ich obrębie naskórek się łuszczy. Może też nastąpić w obrębie tych zmian przebarwienie naskórka. Zmiany skórne są zwykle zlokalizowane na części twarzowej głowy psa. Mogą się umiejscawiać dookoła oczu. W takim przypadku mówimy o okularach nużycowych. Mogą też dotyczyć spojenia warg. U niektórych psów nużeniec może pasożytować w skórze przedramion i tułowia. Rzadko zdarza się u psów objaw nużycy w postaci zapalenia przewodów słuchowych zewnętrznych.

Postać uogólniona nużycy.

Postać uogólniona nużycy u psa manifestuje się większą ilością ogniskowych zmian skóry o większej niż 2,5 cm średnicy. Często zmiany skórne zlewają się obejmując dużą powierzchnię skóry psa. Ta postać nużycy u psa może występować u młodych psów (3- 18 miesiące życia). Jest określana wtedy jako forma młodzieńcza. Jeśli postać uogólniona nużycy u psa dotyczy starszych psów, określana jest jako forma wieku dorosłego. Niekiedy  w przebiegu nużycy u psa pojawia się powiększenie węzłów chłonnych. Jeśli dojdzie do wtórnych zakażeń bakteryjnych może pojawić się gorączka, utrata apetytu, letarg. Ze względu na objawy i lokalizację zmian wyróżnia się różnorodne postaci kliniczne tej nużycy u psa. Wyróżniamy więc:

• Formę wieloogniskowego lub rozległego łysienia. Wyłysienia umiejscawiają się głównie na szyi, kończynach i tułowiu. Wyłysiała skóra jest zaczerwieniona. Nużeniec może przyczyniać się do tworzenia się grudkowatych zmian lub  łuszczeniu się naskórka. Objawami tej formy nużycy u psa są też przebarwienia wyłysiałych miejsc i ich nieprzyjemna woń. Rasy psów, u których ta forma nużycy najczęściej występuje są buldogi, bullterriery, shar pei. 
• Forma krostowata objawia się tworzeniem krost mieszkowych i poza mieszkowych. Mogą się one pojawiać w różnych okolicach skóry psa. Niekiedy pojawiają się krwiste pęcherzyki. Zmianom tym towarzyszy świąd, a niekiedy ból.
• Forma łojotokowa prowadzi do przetłuszczenia skóry grzbietu i łuszczenia się naskórka. Nie występuje łysienie. Jest najczęściej wywołana obecnością  pasożytów  Demodex injai. Jeśli zmiany te ulegają zakażeniom bakteryjnych u psa pojawia się bardzo silny świąd.
• Forma manifestująca się owrzodzeniami. Owrzodzenia pojawiają się najczęściej na szyi, tułowiu i kończynach psa. Nużeniec prowadzi do bolesnych owrzodzeń z czasem przekształcających się w strupy.
• Forma zaskórnikowa polega na utracie włosów w zmienionej chorobowo partii skóry psa. Mieszki włosowe ulegają wtórnym zakażeniom. Mogą pojawiać się owrzodzenia. Ta postać nużycy u psa występuje szczególnie u yorkshire terrierów.
• Forma guzkowata choroby charakteryzuje się obecnością niewielkich guzów skórnych. Są one swędzące a skóra na nich łysieje. Guzy mogą występować nawet na małżowinach usznych psa. Na tę postać choroby zapadają głównie buldogi angielskie.
• Forma manifestująca się inwazją nużeńców w skórze palców psa. Mówimy wtedy o rozwoju pododemodekozy. Dochodzi do zmian w łożysku pazurów. Nużeniec doprowadza do zaczerwienienia skóry i tworzenia się opuchlizn. Czasami występuje łysienie skóry palców i jej przebarwienia. Ta forma nużycy u psa może też rozwijać się na opuszkach palców i w przestrzeniach międzypalcowych. W przypadku pojawienia się zakażeń bakteryjnych zmienionej chorobowo skóry rozwijają się dodatkowe objawy. Może dojść do owrzodzeń lub nawet do ropnych przetok.

Diagnozowanie nużycy u psa

Nużyca u psa daje objawy nieswoiste. Dlatego diagnostyka tej choroby nie jest łatwa. Rozpoznawanie choroby lekarz zacznie od wykluczenia innych chorób, czyli diagnostyki różnicowej. Objawy nużycy  mogą przypominać np.dermofitozę, bakteryjne zapalenie skóry, bakteryjne, zapalenie mieszków włosowych, zapalenie gruczołów łojowych. Podobne objawy występują też w przebiegu inwazji świerzbowców, pcheł czy innych ektopasożytów. Jeśli diagnostyka różnicowa wyklucza inne choroby lekarz zaleci przeprowadzenie szereg badań diagnostycznych dla potwierdzenia nużycy.

Są to badania polegające na pobraniu materiału do badańmikroskopowych. Należą do nich:

• Wykonanie głębokich zeskrobin. Umożliwia to pobranie materiału do badania mikroskopowego. Nużeniec zwykle bytuje w mieszkach włosowych zanurzonych dość głęboko w skórze psa. Zeskrobina musi więc dotyczyć nie tylko powierzchownych struktur skóry. Nie należy pobierać zeskrobiny w miejscach o wyraźnym stanie zapalnym. Unika się więc miejsc z krwistymi pęcherzami czy owrzodzeniami. Lekarz poszuka w miarę świeżych zmian na skórze. Być może trzeba będzie w tym miejscu przyciąć sierść psa. Pobranie zeskrobiny ułatwi też aplikacja na skórę kropli oleju parafinowego. Lekarz ujmuje palcami i lekko unosi fałd skóry psa. Następnie zeskrobuje skalpelem skórę zgodnie z kierunkiem, w którym rosną włosy. Zeskrobina musi być dość głęboka, aby sięgnęła do mieszków włosowych. Zwykle lekarz pobiera ją do momentu, aż pojawi się na skórze niewielkie krwawienie. Oznacza ono, że lekarz dotarł do głębszych warstw skóry. Zeskrobany materiał przenosi się na szkiełko przedmiotowe. Następnie lekarz przeprowadza badanie pobranego materiału pod mikroskopem. Ze względu na wielkość nużeńców badanie mikroskopowe przeprowadza się przy niewielkim, kilkukrotnym powiększeniu. Na zeskrobinę wpuszcza się kroplę oleju. Ułatwi to badanie nużeńców w różnych fazach rozwoju. Możliwa będzie też ocena ile ich jest żywych a ile martwych. Zastosowanie w trakcie badania mikroskopowego innego płynu do umieszczenia zeskrobiny nie daje tak dobrego efektu. Jeśli zanurzymy zeskrobinę np. w wodorotlenku potasu wszystkie nużeńce będą w niej martwe. Takie badania nie dadzą informacji o żywotności nużeńców zasiedlających skórę psa.
• Wykonanie trichogramu. Najczęściej przeprowadza się trichogram z pominięciem zeskrobiny. Wykonuje się badania wyrwanych z mieszkami wlosowymi włosów z sierści psa. Należy umiejętnie wyrwać pęczek włosów przy pomocy pęsety zmiejsca chorobowo zmienionego. Pobranie w ten sposób materiału do badania mikroskopowego dotyczy pewnych okolic ciała psa. W niektórych miejscach przeprowadzenie zeskrobiny jest niemożliwe. Dotyczy to np. przestrzeni międzypalcowych. okolic oczu. Wyrwanie kępki włosów jest szybszym zabiegiem niż wykonanie zeskrobiny. Dlatego też wykonuje się ja jako alternatywne badanie u psów, które wyrywają się, są niespokojne. Oczywiście mieszki włosowe wyrwanych włosów muszą być zbadane pod mikroskopem, jak przy badaniu zeskrobiny.
• U psów z formą łojotokową nużycy można jeszcze inaczej pobrać materiał do badania. Zwykle stosuje się taśmę samoprzylepną lub plaster. Przykleja się pasek taśmy do sierści  w miejscach. gdzie łojotok występuje. Potem energicznym ruchem odrywa się taśmę razem z przyklejonymi do niej, wyrwanymi włosami. Następnie pobrany materiał bada się pod mikroskopem jak przy wcześniej opisanaych metodach.
• Badanie histopatologiczne polega na pobraniu do badania wycinka  zmienionej chorobowo skóry psa. Przeprowadza się je w szczególnych przypadkach. Dotyczą one psów z wyjątkowo grubą skórą i głębokim umieszczeniu w niej mieszków włosowych. 

Pobieranie materiału do badań powinno być wykonane prawidłowo, inaczej wynik badania nie będzie wiarygodny. Zeskrobina powinna byc pobrana dość głęboko, Włosy wyrwane w odpowiedniej ilości i bez złamań. Należy też pamiętać o  ustawieniu mikroskopu na małe powiększenie. Jeśli wynik badania materiału pobranego jedną metodą budzi watpliwości, należy pobrać materiał jnną metodą.

Jeżeli badanie ujawni obecność nużeńców w zmienionych chorobowo okolicach skóry, lekarz zaleci odpowiednie leczenie.

Leczenie nużycy u psa

Leczenie nużycy zależy od jej postaci

W wielu przypadkach nużycy miejscowej następuje samowyleczenie. Samowyleczenie następuje nawet u 90% chorych na nużycę miejscową psów. Lekarz więc poleca opiekunowi  cierpliwą obserwację psa. Można zastosować na zmiany skórne łagodzące kremy. Można też podać preparaty wzmagające odporność psa. Dobrym pomysłem są też kąpiele z użyciem specjalistycznego szamponu. Szampon taki zawiera substancje powiększające ujście mieszków włosowych. Pozwala to na wypłukiwanie z nich pasożytów. Co drugi tydzień udajemy się z psem na wizytę kontrolną do lekarza. Jeśli jednak mija 6- 8 tydzień trwania choroby i objawy nie ustąpiły prawdopodobnie postać miejscowa nużycy u psa rozwinęła się w postać uogólnioną.

Leczenie nużycy uogólnionej jest kilkuetapowe. Najpierw stosuje się leki niszczące nużeńce. Zwykle mają one postać tabletki zawierającej związki chemiczne należące do izoksazolin.

Substancje te są inhibitorami transportu błonowego jonów chlorkowych u pasożytów. Brak przepływu jonów chlorkowych w komórkach nerwowych nużeńców blokuje działanie ich układu nerwowego. Skutkiem jest śmierć pasożytów. Leki takie są bardzo skuteczne. Ilość podanych dawek zależy od tego, jaka substancja z grupy izoksazolin została podana. Może być nawet w 100% skuteczna jednorazowa dawka. Podanie niektórych leków należy powtórzyć trzykrotnie. Leki z grupy izoksazolin są bezpieczne dla psa. Można je podawać nawet szczeniętom, które osiągnęły 8 tydzień życia. Bezpieczne sa też dla ciężarnych suk i tych które są w okresie laktacji. Tabletki podaje się razem z pokarmem. Efekty uboczne stosowania tych leków mogą dotyczyć łagodnych niedyspozycji ze strony układu pokarmowego.

Inny lek stosowany do eliminacji pasożytów zawiera inne substancje czynne- moksydektynę i imidakloprydern. Szczególnie skuteczne w łagodnym przebiegu nużycy. Nie należy ich stosować ich u ciężarnych i karmiących suk. Nie stosuje się też u szczeniąt mających mniej niż 8 tydzień życia. Leki aplikuje się na zmiany chorobowe skóry. Możliwe  objawy niepożądane stosowania tych leków to łojotok i wymioty. 

Ważną rolę w leczeniu nużycy uogólnionej jak i miejscowej odgrywa szamponoterapia. Kąpiele z użyciem specjalistycznego szamponu pozwalają na oczyszczenie skóry z obumarłych komórek nabłonkowych. Ułatwia to przenikanie substancji leczniczych aplikowanych na skórę. Ułatwiają też eliminację pasożytów z mieszków włosowych przez poszerzanie ujścia mieszków włosowych.

Zdarza się, że dojdzie do bakteryjnych lub grzybiczych zakażeń miejsc chorobowo zmienionych. Wówczas lekarz zaleci podawanie dodatkowych leków dla zliwkwidowania wtóenej infekcji. Kąpiele z użyciem szamponóu specjalistycznego są w tym leczeniu też pomocne.

W każdym przypadku podanie leków stymulujących działanie układu odpornościowego jest zasadne. Ułatwia walkę organizmu z pasożytami.

Mniej więcej co 4 tydzień od ustąpienia choroby należy przeprowadzić badanie np. zeskrobiny. W przypadku nadal występujących nużeńców trzeba terapię powtórzyć. Nawroty choroby zdarzają się w w 10-40% przypadków. Powinno się więc badnia diagnostyczne przeprowadzać kilkukrotnie przez rok po ustąpieniu choroby